Vasten als wapen tegen Covid-19

Een periode vasten, zoals tijdens de ramadan of bij intermittent fasting, zorgt ervoor dat het darmmicrobioom (darmflora) gunstig verandert. Het aantal darmbacteriën dat boterzuur ofwel butyraat (BHB) produceert neemt toe, wat een positieve invloed heeft op je immuunsysteem, de bloedsuikerspiegel en de lever. Dit is één van de vele manieren waarop vasten invloed heeft op je immuunsysteem. In dit artikel gaan we ook in op het voordeel van cholesterol en andere vetzuren die door vasten worden beïnvloed. 

Vasten is het zich geheel of gedeeltelijk onthouden van eten of drinken voor een bepaalde periode. Voor velen is vasten iets wat ondenkbaar is door de overtuiging dat je lichaam niet zonder brandstof kan en dat de motor draaiende moet blijven. Dit is niet juist, er zijn namelijk veel meer nuances binnen dit proces.

Het is lang bewezen dat vasten of caloriebeperking de immuniteit verhoogt. Vasten is misschien niet altijd leuk, maar biedt wel veel voordelen, waaronder:

• Gewichtsverlies – vooral het verbranden van ontstekingsbevorderende orgaanvet.
• Stabiliseert bloedsuikerspiegel
• Verlaagd cholesterol
• Verminderd ontstekingen
• Werkt levensverlengend
• Verbetert de hersenfunctie
• Verhoogde autofagie

Om je niet te laten schrikken met moeilijk termen en uitspraken probeer ik bepaalde systemen begrijpbaar te maken zodat je snapt hoe je jouw immuunsysteem kan versterken en hoe dit precies werkt in het lichaam.

Energiebron en vasten

Om te zorgen dat je lichaam wordt voorzien van genoeg energie heb je drie verschillende energiebronnen:

1. Glucose. De meest bekende manier is simpel gezegd dat wij voeding met glucose (suiker) eten en dit kunnen omzetten naar brandstof voor al ons weefsels.
2. Glycogeen. Het overschot slaan wij dan op in onze glucosevoorraad genaamd glycogeen (in spieren en lever). Je gebruikt voedingsstoffen uit dit voedsel als brandstof of voor herstel.
3. Vetten. Als wij de glucose en glycogeen voorraad hebben ‘opgemaakt’ doordat wij veel energie hebben gebruikt of als wij lang niets hebben gegeten, moet het lichaam overgaan op een andere energiebron. Anders zou je er bij neervallen als je 8 uur niets hebt gegeten. De energiebron komt uit vetten (ketonen) zoals in ons buik-, been of armvet. Dit is een prima brandstof en levert zelfs per gram 5-6x zoveel energie op in vergelijking met glucose. Dit proces gebeurd na ongeveer 12-16 uur geen calorieën te hebben genuttigd. Het kan een aantal weken tot maanden duren voordat je lichaam makkelijk kan wisselen tussen de verschillende energiesystemen. Vasten is een hele slimme manier om je stofwisseling te trainen om in energiesysteem 3 te komen.

 

Een mythe is dat het lichaam eiwitten gaat verbruiken als energiebron en dat je daarom veel spieren zou verliezen. Je lichaam verbruikt veel liever vetzuren omdat je hier véél meer energie uit haalt, en deze voorraad veel ruimer is dan de spiervoorraad. Evolutionair gezien is het ook niet logisch dat als wij langere tijd niet eten, doordat wij opzoek zijn naar voedsel, het lichaam spieren boven vetten verkiest.

Vasten zorgt ervoor dat de vetzuren uit vetcellen of andere bronnen in de lever omgezet worden tot bruikbare energie genaamd ketonen. Dit brengt het lichaam in zogeheten ‘ketose’ waar de vetzuren de voornaamste bron zijn van energie. Deze ketonen versterken de hersenfunctie, verbeteren het cholesterolgehalte, verhogen de energie en versterken het immuunsysteem. Dit is bijvoorbeeld erg belangrijk tegen bescherming van een virusinfectie zoals Covid-19.

Bacterie en butyraat

Bacteriën in de darmen hebben bepaalde vezels nodig om te overleven en te groeien. Deze bacteriën kunnen van vezels bijvoorbeeld vetzuren maken die daarna, gebruikt worden als eerder besproken ‘ketonen’. Butyraat is één van de 3 korte keten vetzuren die wordt geproduceerd door je darmbacteriën. Naast korte ketenvetzuren maken je darmbacteriën ook vitamines, energie en hormoonstofjes. De belangrijkste functie van butyraat is dat het een energievoorziening is van je darmcellen en deze cellen van stevigheid voorziet. Daarnaast werkt het ook ontstekingsremmend. Op deze manier kan de darm lichaamsvreemde stoffen beter afweren, ontstekingen remmen en een stevige slijmvlieslaag produceren. Een erg belangrijk onderdeel als je jezelf wilt beschermen tegen infecties zoals een Sars-CoV-2 virus. Butyraat levert ongeveer 70% van de totale energiebehoefte van de darmcellen. Niet alle bacteriën produceren zomaar butyraat, alleen bepaalde bacteriefamilies kunnen dit goed. En om genoeg butyraat aan te maken, eten je bacteriën graag vezels uit groenten, fruit, noten, zaden en peulvruchten. Eet jij die niet voldoende, dan kunnen ze dus ook niet genoeg butyraat voor je produceren (1).

In een recente studie gepubliceerd in Nature, (Karagiannis, 2022) wordt aangetoond aan dat een verminderde productie van butyraat samenhangt met een verminderde T-celfunctie bij patiënten met ernstige COVID-19, en dat butyraat-verhoging door een ketogeen dieet óf het nemen van butyraatsupplementen zorgt voor een langere overleving van de T-cellen en hun vermogen om interferon te produceren, waardoor de antivirale immuunrespons wordt versterkt (3). T-cellen  zijn (witte bloedcellen) afweerstofjes die virussen signaleren om ze vervolgens op te ruimen. De ernst van een SARS-CoV-2 infectie wordt gekenmerkt door een bepaalde onder- of overreactie van het immuunsysteem via de T-cellen. In simpele taal uitgelegd: je hebt meer last van covid-19 als je ‘te’ weinig witte bloedcellen hebt of aan kan maken (2).

Ofwel, hoe beter je lichaam – door te vasten –  in energiesysteem 3 kan komen, hoe beter de afweerreactie tegen virusinfecties. Butyraat kan worden verhoogd door supplementen, vasten of het eten van voeding hoog in gezonde vetten en laag in koolhydraten. Korter durende periodes van het ketogeen dieet (weinig koolhydraten) blijkt de butyraatproductie ook te verbeteren. Op internet staan vele voorbeelden van het ketogeen dieet en recepten.

In mijn praktijk kan de productie van butyraat (of vrije vetzuren) worden getest via een ontlastingsonderzoek of een bloedtest (deel uitmakend van gezondheidsscreening comfort) (zie onderzoek).

Autofagie

Vasten is een simpele en goedkope manier om de hoeveelheid butyraat te verhogen in je lijf en daarmee beter beschermd te zijn tegen virusinfecties en tegen de ernst van de infectie (2). Het is zelfs zo dat er bij een hongerprikkel je stamcellen worden geprikkeld om nieuwe witte bloedcellen te maken. Mensen die chemotherapie achter de rug hebben kunnen erg veel baat te hebben bij vasten. De oude en beschadigde delen worden weggewerkt en gloednieuwe witte bloedcellen nemen hun plaats in, waardoor je immuunsysteem als het ware wordt gereset. Dit proces heet autofagie, er kan gezien worden als het recyclen van cellen- het anti-verouderingsproces (4).

Autofagie verbetert de effectiviteit van uw immuunsysteem, waardoor het beter is in het opruimen van ziekteverwekkers, waaronder virussen.

Cholesterol

Een ander onderzoek dat aantoont dat mensen die gemiddeld eenmaal per maand voor 24-uur vasten een veel lagere kans hebben op ernstige ziekteverschijnselen van een covid-19 infectie(5). Hieronder leg ik uit hoe je immuniteit tegen covid-19 versterkt door het vet en cholesterol mechanisme.

Cholesterol wordt vaak in een kwaaddaglicht geplaatst. Dit is erg onterecht beoordeeld omdat cholesterol nodig is om bijvoorbeeld infecties en ontstekingen te bestrijden. Cholesterol kan je lichaam zelf aanmaken, je hoeft dus niet bang te zijn voor ‘te veel’ cholesterol in je voeding. Het kan op korte termijn voorkomen dat cholesterol verhoogd als je start met vasten. Dit komt doordat tijdens het vasten een vetzuur genaamd linolzuur wordt verhoogd. Linolzuur is een groot onderdeel van de LDL-cholesterol (vaak gezien als het slechte cholesterol).

Linolzuur zorgt dat het spike-eiwit (antigen) van Sars-CoV-2 niet kan binden met de ACE2-receptoren. Je kan ACE-2 receptoren zien als het belangrijkste entreeticket voor covid-19 om lichaamscellen binnen te treden.  Met deze reden wordt geadviseerd om geen cholesterolverlagende medicatie te slikken als je Covid-19 hebt. Verhoogd linolzuur tijdens vasten kan ‘gelukkig’ het aantal COVID-19 deeltjes in cellen verminderen en daardoor de ernst van COVID-19 verminderen. In andere gevallen heb je liever niet te veel linolzuur in je voeding omdat dit ontstekingsbevorderend kan zijn.(6).

Conclusie

Vasten kan een positief effect hebben op je immuunsysteem en gaat gepaard met talloze andere voordelen op je gezondheid. Echter, vasten kan in de beginfase of in extreme gevallen het immuunsysteem juist onderdrukken. Er moet uiteraard niet in extremen worden gedacht waarbij er ‘te’ veel of te vaak gevast wordt. Doe je aan dagelijks 12-16 uur vasten of maandelijks 24-uur vasten dan kan dit een enorm voordeel zijn op de ernst van ziekteverloop bij een virusinfectie als Covid-19.

Er zijn meerdere mogelijkheden om je afweersysteem tegen infecties te beschermen, vasten is niet enige manier zijn om dit te bereiken . Een combinatie van meerdere leefstijlveranderingen werkt waarschijnlijk het best. Elk persoon heeft zijn eigen voorkeur binnen gezondheid. Een therapeut kan helpen om jou te begeleiden naar een optimaal werkend immuunsysteem dat past bij jou en onderzoekt wat het meest nodig is bij jou.

In mijn praktijk wordt iedereen grondig onderzocht middels labonderzoek en vragenlijsten, dit met het doel om de behandeling zo persoonsgericht te helpen en leefstijladviezen te integreren die passend zijn binnen iemands leven.

Referenties

1. 1. Tabat, M.W.; Marques, T.M.; Markgren, M.; Löfvendahl, L.; Brummer, R.J.; Wall, R. Acute Effects of Butyrate on Induced Hyperpermeability and Tight Junction Protein Expression in Human Colonic Tissues. Biomolecules 2020, 10, 766. https://doi.org/10.3390/biom10050766
   2. Wang, Y., Chi, H. Fasting as key tone for COVID immunity. Nat Metab 4, 1229–1231 (2022). https://doi.org/10.1038/s42255-022-00646-1
   3. Karagiannis, F., Peukert, K., Surace, L. et al. Impaired ketogenesis ties metabolism to T cell dysfunction in COVID-19. Nature 609, 801–807 (2022). https://doi.org/10.1038/s41586-022-05128-8
   4. Buono R, Longo VD. When Fasting Gets Tough, the Tough Immune Cells Get Going-or Die. Cell. 2019 Aug 22;178(5):1038-1040. doi: 10.1016/j.cell.2019.07.052. PMID: 31442398; PMCID: PMC7474734.
   5. Horne BD, May HT, Muhlestein JB, et al
      Association of periodic fasting with lower severity of COVID-19 outcomes in the SARS-CoV-2 prevaccine era: an observational cohort from the INSPIRE registry BMJ Nutrition, Prevention & Health 2022;e000462. doi: 10.1136/bmjnph-2022-000462.
   6. Ravnskov U, Diamond DM, Hama R, Hamazaki T, Hammarskjöld B, Hynes N, Kendrick M, Langsjoen PH, Malhotra A, Mascitelli L, McCully KS, Ogushi Y, Okuyama H, Rosch PJ, Schersten T, Sultan S, Sundberg R. Lack of an association or an inverse association between low-density-lipoprotein cholesterol and mortality in the elderly: a systematic review. BMJ Open. 2016 Jun 12;6(6):e010401. doi: 10.1136/bmjopen-2015-010401. PMID: 27292972; PMCID: PMC4908872.